EPD Belgesi nedir sorusuyla son zamanlarda sıkça karşılaşır olduk. EPD – Çevresel Ürün Beyanları (Environmental Product Declarations), özellikle ihracatla uğraşan şirketlerin talep ettiği bir belgelendirme sistemiyken, artan bir hızla farklı sektörlerde de yer bulmaya başladı. Peki nedir bu EPD belgesi? Neden bu belgelere ihtiyaç duyulur ve neden alınması gereklidir? Bu yazıda bu soruların cevaplarına ve birçok detaya daha yer vereceğim.

 

EPD BELGESİ NEDİR?

Öncelikle EPD belgelerinin ne olduğuyla başlayalım. Tip 3 çevre etiketi olarak tanımlanan Çevresel Ürün Beyanları (EPD), ürünlerin LCA (Yaşam Döngüsü Değerlendirmesi) çalışmaları sayesinde ortaya çıkarılmış çevresel verileri ve bununla bağlantılı olan diğer bilgileri ISO 14025 uluslararası standartlara göre raporlayan, bağımsız doğrulanmış belgelerdir (ISO 14040, 2006). EPD belgeleri hammadde eldesi, enerji kullanımı ve verimliliği; malzeme ve kimyasal madde içeriği; hava, su ve toprağa verilen emisyonlar; atık oluşumunu nicel olarak ortaya koymaktadır. Ticaret odaklı olup, LCA kapsamında ekonomik faaliyetlerin çevresel etkilerini ve üretim sürecinde meydana gelen çeşitli emisyon değerlerini dikkate alırken, bağımsız şekilde, üreticinin sağladığı bilgilerle hazırlanan EPD’ler, ürünün teknik tanımı, üretici firma detayları ve LCA sonuçlarından meydana gelir. EPD gibi çevre etiketleri, ürünlerin çevresel performansını değerlendiren, bir çeşit çevre performans ölçütüdür ve aynı zamanda sürdürebilirlik ölçütü olarak da kullanılabilmektedir.

 

EPD Belgeleri ile;

• Çevresel performans karşılaştırması yapılabilir,
• Sürekli çevresel gelişiminizi yansıtılabilir,
• İlgili çevresel etkilerin bilgileri sunulabilir.

 

EPD belgeleri karar vericiler tarafından aşağıdaki şekilde de kullanılabilir;

• Kuruluş içi çevre yönetimi – Ürün performansı denetleme ve iyileştirme,
• Kurumlar arası – İlgili ve güvenilir bilgi ile ürün performans iletişimi,
• Firmadan tüketiciye – Çevresel farkındalık iletişimi,
• Müşteri – EPD belgesi tanıtımı ile müşteri beklentilerinin karşılanması/doğrulanması.

 

Şekil 1: Yıllara göre EPD Belgeleri

 

 

Yıllara göre bakıldığında EPD Turkey ve The International EPD System ile eş zamanlı olarak yayınlanan EPD belgesi sayısı pek çok sebebe bağlı olarak değişmektedir. Özellikle ekonomik istikrarın son iki yılda dalgalanması, üretici firmaların bu tip harcamalara karşı mesefeli durmalarına neden olmuştur. Ancak ihracat gibi şirketler için önemli olan ticari faaliyetlerde zorunlu tutulan EPD belgesine olan talep gün geçtikçe artmaktadır.

 

Şekil 2: Sektörlere göre EPD Belgeleri

 

Sektörel bazda yayınlanan EPD sayısı ise yine ihracata bağlı olarak dağılıyor diyebiliriz. Ülkemizin ihracatta en büyük kalemine sahip olan yapı ve inşaat malzemeleri sektörü EPD belgelerinin yayınlanmasında da başı çekmektedir.

 

EPD BELGESİ NASIL ALINIR?

Peki nasıl alınır bu EPD belgesi? EPD belgelendirme sürecinin ilk dört aşaması genellikle LCA alanında uzman danışmanlık firmaları tarafından yürütülmektedir. Fakat LCA uzmanına sahip firmalar bu çalışmaları kendi içinde de yürütebilir. Belgelendirme süreci, üretici firma ve danışmanlık firmasına da bağlı olup minimum 2 ay olmak üzere değişkenlik göstermektedir (EPD Turkey). Her EPD Kayıt Operatörü üzerinden alınan EPD belgelerinin süresi PCR dokümanında belirtilir. Genel olarak yapı malzemelerinde 5, diğer ürünlerde 3 yıllık geçerlilik söz konusudur. EPD geçerlilik süresinin sonunda tekrar değerlendirme yapılarak EPD belgesinin devam edip edilmeyeceğine karar verilir. Karar aşamasında üretim süreçlerindeki değişiklikler ve çevresel performans değişimi etkin rol oynar.

EPD belgesi alınabilmesi için ürünün hammaddeden fabrika çıkışına (beşikten kapıya) kadar tüm evrelerinin LCA modellemesi ile çevresel etkilerinin hesaplanması gerekiyor. Bu çalışmalar teknik uzmanlık gerektirdiği için dışarıdan bir danışmanlık hizmetinin alınması uygun görülmektedir. LCA çalışması bittikten sonra eğer yapı ürünü ise EN 15804 normuna da uygun raporlanarak EPD belgesi ile EPD Kayıt Operatörüne başvuruda bulunuluyor. Kurum kanalıyla LCA uzmanı bağımsız üçüncü kişiler tarafından değerlendirmeye alınır. Değerlendirme sonucuna göre EPD belgesine hakkınız teyit edilir ve ulusal ve uluslararası internet sitelerinde yayınlanarak tüm dünyaya duyurulur.

EPD Kayıt Operatörü nedir dediğimiz de ise dünya genelinde birden fazla operatör bulunmaktadır. Ülke bazında farklılık gösteren bu operatörlerin başlıcaları şöyledir: Alman IBU, Amerikan UL, Fransız PEP Ecopassport, Güney Kore KITECH ve İsveç The International EPD System. Bununla beraber EPD Turkey, İsveç menşeili The International EPD System’in bölgesel yürütücüsü olan Sürdürülebilir Üretim Ar-Ge ve Tasarım Merkezi – SÜRATAM tarafından yürütülen, uluslararası onaylı ISO 14025 ve EN 15804 uyumlu EPD belgelerinin Türkiye’deki tek yetkili kayıt kurumudur. EPD Turkey, 2014’ten bu yana farklı sektörlerden üreticilere EPD belgesi kayıt hizmeti vermektedir. Kayıt hizmeti ile birlikte sürdürülen veri tabanı projesi TuRCoMDat ile, Türkiye’de üretilen firma spesifik yapı malzemesi ürünler ve Türkiye’ye özgü üretim verileri ile iklim değişikliği başta olmak üzere çevresel performans bilgisini erişilebilir kılmayı amaçlamaktadır. TurCoMDat’ın Türk yapı malzemeleri üreticilerine Avrupa’da gelişen yeşil bina pazarına da giriş imkanı sağlaması amaçlanmaktadır.

Yeşil Bina Sertifikaları: EPD belgeli yapı ürünleri Amerikan LEED, İngiliz BREEAM ve Alman DGNB gibi yeşil bina sertifikasyon sistemlerinde ilave puan sağlayarak üretici firmaların bu belgeleri almasını teşvik etmektedir. Bunun yanısıra uluslararası geçerli olduklarından dolayı yapı ürünleri üreticileri EPD beyanları yoluyla çevre ve sürdürülebilirlik duyarlılığını kurumsal bir sorumluluk olarak da gösterebilmektedirler. Bu anlamda, EPD’li ürünler mimar ve müteahhitlere kolaylık sağlarken yapı ürünleri üreticilerine de yeni pazar fırsatları sunmaktadır. EPD Belgeleri, Avrupa Standartlar Komitesi (CEN) Yapılarda Sürdürülebilirlik Normunda (CEN 350) tanımlanan ve yapı ürünlerinin çevresel etkilerinin değerlendirilmesi çerçevesini belirleyen EN 15804 normuna uygun olarak hazırlanmalıdır.

Sürdürülebilir Tedarik/Satın Alma: ISO 14025’e göre EPD’lerin amaçlarından biri de daha düşük çevresel etkilere sahip olan ürün kullanımını ve üretimini teşvik etmektir. Birçok ülkede satın alma ve ürün tedarik uygulamaları kanunlarla belirlenmiş olup, Dünya Ticaret Örgütü ve Avrupa Birliğinin de bu çerçevede uygulamaları bulunmaktadır. EPD belgeleri aleni ve şeffaf bilgi beyanı ile bu gereklilikleri yerine getirmektedir. EPD’ler uluslararası standartlara uygun biçimde hazırlandığı ve ISO 14025 yönetmeliğine dayandığından sürdürülebilir ürün tedariği uygulamalarına uygundur. Belirlenmiş ürün grupları olmadığı için hiçbir kısıtlama olmadan tüm ürün ve servisler için EPD belgesi alınabilir.

Karbon Nötrleme: Avustralya Hükümeti Çevre ve Enerji Bakanlığı ve Avusturalya EPD Programı, Avustralyalı Çevresel Ürün Beyanlarının artık hızlı bir süreçle karbon nötr sertifikasyon kazanabileceğini duyurdu. Bu, Avustralya’da karbon nötr sertifikası elde etmek için bir EPD geliştiren veya geliştiren işletmeler için daha kolay ve daha uygun maliyetli hale getirecektir. Süreç şu anda sadece Avusturalya EPD Sekreterliği aracılığıyla Uluslararası EPD® Sistemine kayıtlı EPD’ler içindir.

Tüm bu bilgilerin ışığında anlaşılmalıdır ki; EPD belgeleri yerel yahut uluslararası ticarette bariyer haline gelmeye başlamıştır. Çevreye daha duyarlı ürünlerin kullanımı için önemli bir karar verme aracı olarak kullanılabilecek EPD’lerin birbirinden çok farklı sektörleri etkisi altına aldığını görüyoruz. Umuyoruz çevresel bilinç giderek artar ve üreticiler benzer sürdürülebilirlik çalışmalarında yer almaya hızla devam ederler.

EPD Turkey , Çevresel Ürün Beyanları – EPD® Nedir?. Available: https://epdturkey.org/epd-hakkinda/epd-nedir/

ISO 14040 2006, Environmental management, life cycle assessment, principles and framework, 2. ed. edn, ISO, Geneva.